Τα παραμύθια του Άντερσεν - Ο Καθηγητής και ο Ψύλλος (Ελληνικά)

"ΤΑ ΦΥΤΑ ΜΑΓΕΙΡΕΥΟΥΝ"

ΕΘΝΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΘΡΑΚΗΣ Αλεξανδρούπολη

a

Οίνος «.. .κρασί γιομάτα είν' τα καλύβια σου, που αργίτικα καράβια ολημερίς περνούν το πέλαγο και φέρνουν απ' τη Θράκη» (Ομήρου Ιλιάδα, ραψ. Ι, στίχ. 71-72, μετ. Ν. Καζαντζάκη-Ι. Θ. Κακριδή) «.. .μου το 'χε ο Μάρωνας, του Ευάνθη ο γιος χαρίσει [...] στην Ίσμαρο που ζούσε [...] λαγήνες δώδεκα μου γέμισε κρασί γλυκό κι άκρατο, που το πίνουν μόνο αθάνατοι» (Ομήρου Οδύσσεια, ραψ. Ι, στίχ. 197-205, μετ. Ν. Καζαντζάκη-Ι. θ. Κακριδή) Στην «αμπελώεσσα» Θράκη οι θεοποιημένοι πρόγονοι Διόνυσος και Βάκχος δίδαξαν την τέχνη της αμπελουργίας. Από την Αίνο και τη Ραιδεστό ως το Σαμάκοβο και το Στενήμαχο η περιοχή ήταν κατάμεστη από αμπελώνες. Όπως κατάσπαρτοι από αμπέλια ήταν και οι λόφοι γύρω από το Σουφλί, όπου τα σταφύλια θεωρούνται παλαιότερα των κουκουλιών. Οι Θρακιώτες, μη μπορώντας να διαθέσουν τον ευλογημένο καρπό λόγω ακατάλληλων μέσων επεξεργασίας αλλά και λόγω αφθονίας, χρησιμοποιούσαν κρασί αντί νερού στο μείγμα λάσπης για το κτίσιμο των σπιτιών. Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά τον 19ο αιώνα η παραγωγή κρασιού στο βιλαέτι της Αδριανούπολης έφτανε τα 42 εκατ. λίτρα, εκ των οποίων το 75% εξαγόταν στην Γαλλία, ενώ το 5% της παραγωγής, δηλαδή 2 εκατ. λίτρα περίπου, προερχόταν από τη συμμετοχή του Σουφλίου. Στη Θράκη ο τρύγος παρέμεινε μέχρι τα τελευταία χρόνια μια εξαιρετικής σημασίας τελετουργική γιορτή. Κάδοι, ληνοί, βαρέλια μεταφέρονταν με αμάξια που έσερναν βούβαλοι στολισμένοι με φούντες, κουδούνια και μπιχλιμπιδωτά καπίστρια. Νέες στολισμένες με στεφάνια από κλήματα και νέοι προηγούνταν της πομπής και τραγουδούσαν, χόρευαν και αστειεύονταν με τη συνοδεία της γκάιντας, της λύρας και του ντεφιού. Μετά τον τρύγο ακολουθούσε η τελετουργία των γλυκών από κρασί και μούστο: γέλια, τραγούδια και αστεϊσμοί με πετιμέζια, ρετσέλια και μουσταλευριές — ένα κλίμα χαράς και γιορτής, καθώς και «ομηρικές» έφοδοι των παιδιών στα άδεια από τον πελτέ καζάνια προκειμένου να «καθαρίσουν» τα τελευταία ίχνη με την υπέροχη γεύση που έμειναν προσκολλημένα στα τοιχώματα του σκεύους. Κατά τους βυζαντινούς χρόνους, οι «κλέπτοντες σταφυλάς, στερούμενοι των χιτώνων των ισχυρώς εμαστιγούντο, εάν δε συνέβαινε να είναι αυτοί οι οπωροφύλακες, εστερούντο προς τούτοις και του μισθού των». Σταφύλια προσφέρονταν και στην εκκλησία ως απαρχαί μαζί με το σιτάρι και μάλιστα, μετά την απόφαση της Γ Οικουμενικής Συνόδου, ορίστηκε με ποινή καθαιρέσεως να ευλογείται η προσφορά των σταφυλιών από τον ιερέα και στη συνέχεια να μοιράζονται τα σταφύλια στους πιστούς προς «ευχαριστίαν του δοτήρος των καρπών», συνήθεια που συναντάμε μέχρι σήμερα στη Θράκη και αλλού κατά τη γιορτή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, στις 6 Αυγούστου. Τη θέση του θεοποιηθέντος προγόνου Βάκχου Διονύσου, ως δάσκαλου και προστάτη της αμπελουργίας, πήρε στους χριστιανικούς χρόνους ο Άγιος Τρύφωνας, προστάτης της αμπέλου, ο οποίος αναπαριστάται σε παλιές εικονογραφίες νέος με ένδυμα που θυμίζει φουστανέλα και ένα κλαδευτήρι στο χέρι. Ο Άη-Τρύφωνας, ολοφάνερο σύμβολο της καλλιέργειας του ιερού καρπού, γιορτάζεται στα χωριά του Έβρου. Γλωσσάρι Βαρέλι = δοχείο κυλινδρικού σχήματος για την αποθήκευση και τη μεταφορά υγρών, υποκορ. του βαρέλα < ιταλ. barella = φορείο Κάδος = μεγάλο δοχείο από ξύλο ή από μέταλλο για διάφορες χρήσεις < αρχ. κάδος = δοχείο για νερό ή κρασί Καπίστρι = χαλινάρι < υποκορ. του κάπιστρον < λατιν. capistrum = σχοινί για οδήγημα ζώων Ληνός = πατητήρι < αρχ. ληνός - οτιδήποτε έχει σχήμα σκάφης ή κάδου Πελτές = πολτός < τουρκ. pelte < ελλην. πολτός = πυκνός ζωμός Τρύγος = το κόψιμο και το μάζεμα των ώριμων σταφυλιών από το αμπέλι < αρχ. τρύγος < αρχ. ή τρύγη = το θέρισμα σταριού

Παράξενα και Ελληνικά